سرخه

سرخه از شهرهای استان سمنان است. سرخه در ۲۰ کیلومتری غرب مرکز استان (شهر سمنان) و در ۱۸۰ کیلومتری شرق تهران قرار دارد و مرکز بخش سرخه یکی از بخش‌های شهرستان سمنان است. بر اساس نتایج سرشماری جمعیت فعلی شهر سرخه ۱۶۵۲۱ نفر بوده‌است. (جمعیت بخش: ۲۴۲۴۹ نفر)

نام‌شناسی و تاریخچه

وجه تسمیه این شهر را وجود کوه‌های سرخ در اطراف آن گفته‌اند . از آنجایی که به سرخه در گویش سرخه‌ای «سور» گفته می‌شود و سور در فارسی به معنی دیوار شهر یا حصار می‌باشد، نظرهای دیگری هم مطرح است که بیشتر به افسانه می‌ماند تا حقیقت. «ابن رُسته» از اولین جغرافی نویسان جهان اسلام، بیش از هزار و صد سال پیش، در کتاب «اعلاق النفیسه»، نام این دیار کهن را در کنار شهر سمنان ثبت کرده‌است. مسجد چهل ستون سرخه نیز یادگار آن سالهاست.

زبان

سرخه دارای زبانی خاص است که به آن «سرخه‌ای» می گویند و دارای لغات دشواری است که بعضی از ادیبان فارسی آن را مربوط به زبان پهلوی قدیم یا زبان پارسیان دانسته‌اند و در پیچیدگی این زبان همین بس که غالب بی سیم چیان ۸ سال دفاع مقدس از اهالی سرخه بودند چرا که کشف رمز مکالمه آنان تقریبا محال است. شاعران بومی اشعار زیادی به زبان سرخه‌ای سروده‌اند از جمله شاعران سرخه‌ای زبان می‌توان از شادروان عباسعلی اسلامی نام برد.

محصولات کشاورزی

از عمده‌ترین محصولات کشاورزی سرخه می‌توان به خربزه، انار، پنبه و گندم اشاره کرد.البته در سالهای اخیر زیتون و پسته نیز جزوه محصولات سرخه شده اندوزمینهای بزرگ زیادی به کشت این محصولات اختصاص پیدا کرده است ، به طوری که در سطح شهر سرخه وروستاهایش هم مردم می کارند و از محصولش استفاده می کنند .

محصولات دامی و طیور

صنعت دامپروری در سرخه نسبت به صنعت طیور از رشد کمتری برخوردار است. در اطراف شهر سرخه مراکز مختلفی وجود دارد که به پرورش مرغ گوشتی می‌پردازند.

صنایع سرخه

با توجه به معادن وسیع نمک و گچ در اطراف سرخه واحدهای مختلفی در زمینه فراوری گچ و تولید نمکهای خوراکی فعال هستند.همچنین واحد تولیدی کربنات سدیم در جنوب این شهر واقع شده است که از مواد اولیه نمک و آهک اطراف سرخه جهت تولید کربنات سدیم استفاده مینماید. صنعت پلاستیک نیز در سرخه از رونق مناسبی برخوردار است و واحدهای کوچک زیادی اقدام به تولید قطعات پلاستیک می نمایند.همچنین شهرک صنعتی سرخه و ناحیه صنعتی لاسجرد سرخه وناحیه صنعتی جنوب سرخه نیز به این رونق کمک کرده اند.

آثار تاریخی

آب انبار قدیمی (موزومَبل)

مسجد چهل ستون ومساجد جامع و امام حسین وامام هادی سرخه وامام زاده محمد بن زید سرخه وروستای تاریخی بیابانک وصوفی آباد

آسیاب‌های آبی

حمام بیرون دژ

خانه حشمت و عزیزیان

قلعه جهان آباد و….

جاذبه‌های طبیعی

در اطراف این شهر چشمه‌های آب معدنی متعددی وجود دارد که تعدادی از آنها از این قرارند:

چشمه معدنی شورآب (شمال غربی سرخه)

چشمه معدنی نمک‌دره (جنوب سرخه)

گردنه بشم شمال سرخه

مشاهیر

آیت الله حاج آقا اشرف از علمای برجسته قدیمی حاج عباسعلی اشرف حاج ابرهیم اشرف پدربزرگوار حاج عباسعلی اشرف

آیت الله عباسعلی اختری

آیت الله محمد حسن اختری

آیت‌الله ارسطو سرخه‌ای

عباسعلی اسلامی (شاعر)

حجت الاسلام دکتر حسن روحانی

آیت‌الله فیض سرخه‌ای

ایه الله شیخ عباس پیوندی سرخه ای

ملا زین العابدین نطنزی سرخه ای

حجه الاسلام مهدوی نژاد

حجه الاسلام محمود نطنزی

حجه الاسلام شیخ حسین عربی امام جمعه شهرستان سرخه

حجه الاسلام سیادت ودکتر فیض

و…

ازاین شهر در جریان انقلاب و جنگ تحمیلی شهدای زیادی به دیدار خدا نایل شدند.از جمله شهدای انقلاب این شهر میتوان شهید امامی، شهید فرهاد صفا و شهید حسن حسنان را نام برد.

سرخه در کتب  تاریخی مختلف :

۱-      در قدیمی ترین منبع مکتوب به دست آمده(اعلاق النفیسه نوشته ی ابن رسته سال ۲۹۰ هجری)، سرخه با نام سره(sorreh)

2-      در نزهه القلوب نوشته ی حمدالله مستوفی ، سرخه با نام دیه ی سرخ

۳-       و در سفر نامه ی استر آباد و مازندران وگیلان نوشته میرزا ابراهیم، سرخه با نام قریه ی سرخک آمده است.

سرخه در سفر نامه های مختلف:

هانری رنه در سفر نامه اش از بوقلمون های سرخه می نویسد :

در ایستگاه سرخه چند بوقلمون زیبا دیدیم که چتر زده بودند و از صاحبانشان خواستیم که آنها را به ما بفروشند.اما او نگاهی تحقیرآمیزی به ما افکند و متذکر شد که بوقلمون پرنده خوردنی نیست و کشتن پرندهای به این زیبایی گناهی بزرگ است.

میرزا ابراهیم در سفرنامه ی استرآباد و مازندران و گیلان از خربزه ی سرخه می نویسد :

قریه ی سرخک ده بزرگ می باشد و باغات زیاد دارد.به قرار ۲۸۰ خانوارند و قلعه چه ای هم دارد که از علامت و بنای قدیم است و در کوچه ها آب جاری است و دکان نانوایی و رنگرزی هم دارد.الا شب عید و دو سه ماه گذشته از عید خربزه و میوه جات سال گذشته را دارند و خربزه ی آنجا زیاد شیرین است.

ناصرالدین شاه نیز از آسیا ها میوه ها و خصوصا از خربزه ی سرخه می نویسد :

یک فرسنگ که راندیم رسیدیم به سرخه.آسیای زیاد داشت.سه چهار سنگ آب از آسیاها جاری بود.ده سرخه دیگر انار و انجیر و خربزه اش در خوبی معروف است.بلکه خربزه ی این جا را میتوان گفت در هیچ جای دنیا ندارد.سرخه ۶۰۰ خانوار و هزار تومان مالیات دارد.

در روزنامه ی خاطرات عین الدوله سرخه به این شکل به تصویر درآمده است :

دو ساعت و ربع کم راه آمده به قریه ی سرخه رسیدیم.سورچی ایستاد که باید اسب را خوراک داد و الا نخواهد رفت.ناچار پیاده شدیم در باغی رفتیم نشستیم.توت داشت اما دانه دار.صاحب باغ می گفت خوراک ما حالیه توت است.زرد آلو و آلوچه داشت.سرخه ۴۰۰ خانوار است.باغات بسیار خوبی دارد.او می گفت انار این ولایت و خربزه اش بسیار تعریف دارد.زنها جمع شدند همه التماس دعا می گفتند…سرخه بسیار ده آبادی است.

شیندلر صاحب منصب آلمانی در دوره ی ناصر الدین شاه از زبان مردم منطقه ابراز شگفتی می کند :

اهل لاس گرد مثل سمنان و سرخه زبان غریبی حرف میزنند که از الفاظ قدیم و لفظ ترکی و فارسی مخلوط است.

بر گرفته از کتاب سرزمین آفتاب (انجمن رسالت قلم سرخه)

بافت شهر سرخه:

در سرخه دو بافت جداگانه وجود دارد : ۱-بافت قدیم ۲-بافت جدید

در میان محلات دوازده گانه ی بافت قدیم سرخه ، محله ی درون دژ ، قدیمی ترین محله ی شهر سرخه می باشد.

محلات شهر به ترتیب شکل گیری:

۱- محله درون دژ (دارین دز)

۲- محله بیرون دژ (بی ادز)

۳- محله پشت خندق (پش خندق)

۴- محله کالان (کالان)

۵- محله آقا علی حوض (آقا علی خوت)

۶- محله گودال آقا علی (آقا علی چال)

۷- محله پشت زاغه ی پایین (پان پاشت لو)

۸- محله میان بازار

۹- لاووا

۱۰- محله ی شن آباد یا شن باد (شنوا)

۱۱- محله میدان پیروزی (پش اقیک)

۱۲- محله رباط (راباط)

۱۳- محله دهباندشت (داوان داشت)

عکس هوایی از شهر سرخه (google earth) :

آبادی‌های بخش سرخه:

لاسجرد، اسد آباد، بیابانک، جهان آباد، صوفی آباد، قادر آباد، نظامی ، جواد آباد، ایج، برکیان، جوین، دوروان، عبدالله آباد بالا، عبدالله اباد پایین، مومن آباد، اروانه، افتر، امام زاده عبدالله، علی آباد

محصولات کشاورزی

از عمده‌ترین محصولات کشاورزی سرخه : کلک (خربزه) / نر ( انار) / لوکه ( پنبه) / گونام ( گندم )

آیا میدانید :

طرح ایجاد و تاسیس بخش سرخه در تاریخ ۱۳۷۵٫۰۶٫۰۷ به تصویب رسیده است.

سرخه با تقدیم حدود ۱۰۰ شهید و ۲۰۰ جانباز جزء برترینها در کشور به لحاظ درصد جمعیت می باشد

در شهر سرخه تا چند دهه قبل پوشش قبور با آجر چینی به اشکال مختلف هندسی انجام می شده در این روش قسمت بالای قبر مردان به شکل مثلث و قبور زنان به شکل هلال آجر فرش می شده است .

هر شهر دارای نمادی است و نماد شهر سرخه بنای آب انبار بزرگ مرحوم حاج سلطان، فرزند خان یاورز و پدر علی آقاخان و حسن خان پیوندی است.